اخبار و اعلانات
آمار
| تعداد نشریات | 20 |
| تعداد شماره‌ها | 518 |
| تعداد مقالات | 4,516 |
| تعداد مشاهده مقاله | 9,591,921 |
| تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 5,357,642 |
امکان استیفای حق نفقه ازسوی زوجه از مال مکسوبه به حرام زوج | ||
| فقه و حقوق خانواده | ||
| مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 20 فروردین 1404 | ||
| نوع مقاله: علمی- ترویجی | ||
| شناسه دیجیتال (DOI): 10.30497/flj.2025.245013.1941 | ||
| نویسندگان | ||
| فاطمه مشایخی* 1؛ کبری پورعبدالله2 | ||
| 1دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایرانن | ||
| 2استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران. | ||
| چکیده | ||
| نفقه یکی از مهمترین حقوق مالی زوجه است ک بهشرط صورتگرفتن عقد نکاح دائم و تمکین کامل از زوج به وی تعلق می‌گیرد. این نهاد در نظام حقوقی اسلامی، جایگاهی ویژه دارد؛ بهنحوی که در اسلام، نفقۀ زوجه، مقدّم بر دیگر اسباب وجوب نفقه است و بهعنوان دَین حال زوج، در استحکام بنای خانواده و تحقق عدالت اجتماعی، نقشی مهم دارد. با توجه به اهمیت این مبحث، در پژوهش حاضر، ضمن تبیین مفهوم، اسباب وجوب و مصادیق نفقۀ زوجه و نیز اکتساب زوج و مکاسب محرّمه، امکان دریافت نفقه ازسوی زوجه از مال حرام زوج را ازمنظر فقهی واکاوی و بدین منظور، با عنایت به وجودنداشتن آیات و روایات صریح دربارۀ موضوع تحقیق، فتاوای مراجع عظام در این حوزه را بررسی کردهایم. این تحقیق ازنوع بنیادی- کاربردی است و برای انجامدادن آن از روش اسنادی- کتابخانه‌ای استفاده کردهایم. یافته‌های پژوهش، بیانگر آن است که دریافت و تصرف زوجه از مال مکسوبه به حرام زوج برای نفقه در وضعیت معمول و غیراضطرار، جایز نیست و حلّیت استیفای چنین حقی تنها درصورت وجود ضرورت و مشروط به محققشدن شرایطی همچون وجود خطر شدید فعلی یا قریب‌الوقوع، ایجادنشدن خطر بهشکل عمدی ازسوی مضطر، وجود تناسب اقدام مضطر با خطر و نیز ضرورت اقدام مضطر برای دفع خطر، محقق می‌شود؛ ضمناً در اینجا ضرورت مورداِشعار در قاعدۀ اضطرار، تمام مصادیق نفقۀ زوجه را مشروط به تحققیافتن شرایط ضرورت دربر می‌گیرد. | ||
| کلیدواژه‌ها | ||
| نفقۀ زوجه؛ دَین؛ اکتساب؛ مکاسب محرّمه؛ اضطرار | ||
| عنوان مقاله [English] | ||
| The Possibility of Taking Back the Right of Alimony by the Wife from the Husband's Forbidden Property | ||
| نویسندگان [English] | ||
| Fatemeh Mashayekhi1؛ kobra Pourabdollah2 | ||
| 1student in Jurisprudence and Fundamental Islamic Law, Imam Sadegh (AS) University- Sister Campus, Tehran, Iran | ||
| 2Assistant Professor, Department of Jurisprudence and Islamic Law, Imam Sadeq University, Tehran, Iran | ||
| چکیده [English] | ||
| Alimony is one of the most important financial rights of the wife, and she obtains this right under the conditions of permanent marriage and full obedience. It has an important role in the Islamic legal system, so the wife's alimony is recognized prior to other causes of alimony’s obligation in Islam. And the alimony as the husband's present debt, plays a significant role in strengthening the family structure and achieving social justice. Considering this importance, the present study intends to investigate the possibility of receiving alimony by the wife from the husband's forbidden property, from a jurisprudential and legal point of view, while explaining the concept, causes of obligation, cases of wife’s alimony, as well as the forbidden earnings and the husband's acquisition. For this purpose, this research, due to the lack of verses and narratives in this subject, will examine the opinions of ancient and recent jurists and lawyers as well as Fatwas of Supreme Authorities. Meanwhile, this research which has been done by library-documentary method is a fundamental-applied research. The findings show that it is not permissible for the wife to receive and use the husband's forbidden property for alimony in normal and non-urgent conditions. In addition, the legitimacy of taking back such a right is only in the necessity conditions and subject to conditions like the existence of severe current or imminent danger; not- creating danger on purpose by the distressed; existence of proportionality between action by distressed and the danger, and the necessity of action by the distressed to avoid the danger. The results also revealed that the necessity mentioned in rule of Urgency (Ghaedeh-e-Ezterar) include all cases of wife’s alimony subject to the fulfillment of the conditions of necessity. | ||
| کلیدواژه‌ها [English] | ||
| wife’s alimony, debt, acquisition, forbidden earnings, emergency | ||
| مراجع | ||
|
قرآن کریم.
ابنبراج طرابلسی، عبدالعزیز (1406ق). المهذب. قم: دفتر انتشارات اسلامی، وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
ابنمنظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب (چاپ 1). بیروت: دار العم، دار الفکر للطباعة.
ابهری، حمید؛ فرزانگان، محمد؛ و ظهوری، سمیه (1396). بررسی فقهی و حقوقی مفهوم و شرایط اضطرار و تأثیر آن در مسئولیت مدنی. پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، 14(50)، 51-66.
امامی، سید حسن (1380). حقوق مدنی (چاپ 15). تهران: دانشگاه تهران.
انصاری، مرتضی (1427ق). المکاسب (السید محمد کلانتر، محقق و تعلیقهنویس) (چاپ 1). قم: مؤسسة النور للمطبوعات.
ایزدی فرد، علی‌اکبر؛ و حسین‌نژاد، سید مجتبی (1398). بررسی فقهی سرقت نفقه توسط زوجه. فقه و اصول، 51(3)، 29-48.
بهجت، محمدتقی (1386). استفتائات از محضر آیت‌الله بهجت (چاپ 1). قم: دفتر حضرت آیت‌الله العظمی بهجت.
جاور، حسین؛ افشاری، محمدعلی؛ و گنجعلی دارانی، مرضیه (1395). بررسی قاعدۀ «اَلضَّروراتُ تُقَدَّرُ بِقَدَرِها». مطالعات فقهی و فلسفی، 7(28)، 53-77.
جرجانی، علی بن محمد (1411ق). التعریفات (چاپ 1). قاهره: دار الکتاب المصری.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386). ترمینولوژی حقوق (چاپ 17). تهران: گنج دانش.
جهانبخش، پونا (1401). آثار مالی انحلال نکاح بر نفقۀ زوجه. مجلۀ بین‌المللی پژوهش ملل، 7(75)، 139-160.
حسین‌زاده، جواد؛ و ساداتحسینی، وحیده (1398). تحلیلی نوین بر حمایت اقتصادی از زوجه در قانون حمایت خانواده (1391). تحقیقات حقوقی، 22(88)، 135-158.
حق‌خواه، منیر (1393). کاربرد قاعدۀ «امتناع ناشی از سوءاختیار درحوزۀ فقه خانواده». مطالعات راهبردی زنان، 17(66)، 47-84.
خامنه‌ای، سید علی (1398). استفتا درمورد استفاده از درآمد حرام شوهر (تاریخ 21/1/1398). پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری، تاریخ مشاهده: 8/3/1402، https://www.leader.ir/fa/content/22913/.خزائی، احمدرضا (1395). بررسی فقهی- حقوقی نفقه با نشوز زوجه. پژوهش‌های فقه و حقوق اسلامی، 12(45)، 29-50.
خوبیاری، حامد (1399). نفقۀ زوجه: دین یا تعهد؟. فقه و حقوق خانواده، 25(72)، 143-160.
دهخدا، علی‌اکبر (1373). لغتنامه (چاپ 1). تهران: دانشگاه تهران.
روحانی، سید محمدصادق (1382). استفتائات پرسشوپاسخ مسائل شرعی (چاپ 1). تهران: حدیث دل.
الزبیدی، المرتضی (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس (چاپ 1). بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
سبحانی تبریزی، جعفر (1387). احکام بانوان: مطابق با فتوای حضرت آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی- دامت برکاته (چاپ 1). قم: مؤسسۀ تعلیماتی و تحقیقاتی امام صادق (ع).
سیدهاشمی، سید محمداسماعیل؛ و مرتضوی، زهرا سادات (1393). بررسی حق و حکم در حضانت، نفقه و رجوع در طلاق. مجلۀ تحقیقات حقوقی، 17(66)، 185-209.
شبیری زنجانی، موسی (1382). کتاب النکاح (چاپ 1). قم: مؤسسۀ پژوهشی رایپرداز.
شهید ثانی، زینالدین بن علی (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (چاپ 1). قم: داوری.
شهید ثانی، زینالدین بن علی (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرایع الإسلام (چاپ 1). قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
شهیدی، مهدی (1395). آثار قراردادها و تعهدات (حقوق مدنی: جلد سوم) (چاپ 7). تهران: مجد.
صاحبجواهر، محمدحسن بن ب‍اق‍ر (1362). جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام (چاپ 7). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
صالحی مازندرانی، محمد (1400). امکان‌سنجی ضمانت دَین آینده در فقه و حقوق ایران. حقوق اسلامی، 18(71)، 79-101.
صفایی، سید حسین؛ و امامی، اسدالله (1378). مختصر حقوق خانواده (چاپ 2). تهران: نشر دادگستر.
طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن (1387ق). المبسوط فی الفقه الإمامیة (چاپ 1). تهران: المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
العاملی، محمد بن جمالالدین مکّی (1410ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة. بیروت: بیجا.
عبداللهی علی‌بیک، حمیده (1383). قاعدۀ اضطرار (اَلضَّروراتُ تُبیحُ المَحذوراتِ). فقه و اصول، 36(1)، 83-122.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1413ق). تحریر الأحکام (چاپ 1). قم: مؤسسة آلالبیت- علیهم السّلام- لإحیاء التراث.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1419ق). تبصرة المتعلمین فی أحکام الدین (چاپ 2). قم: المجمع الذخائر الإسلامیة.
علوی قزوینی، سید علی؛ و قشلاقی، سهیل (1395). اثر نشوز زوج در طلاق بهدرخواست زوجه ازمنظر فقه و حقوق. فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، 21(65)، 107-130.
عمید زنجانی، عباسعلی (1382). آیات الأحکام (چاپ 1). تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات علوم اسلامی.
فاضل لنکرانی، محمدجواد (1396-الف). قاعدۀ میسور (چاپ 1). قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار (ع).
فاضل لنکرانی، محمدجواد (1396-ب). مکاسب محرَّمه (چاپ 1). قم: مرکز فقهی ائمۀ اطهار (ع).
الفراهیدی، الخلیل بن احمد (1410ق). العین (مهدی المخزومی و ابراهیم السامرایی، محققان) (چاپ 2). قم: مؤسسة دار الهجرة.
قادری، محمدعلی (1400). بررسی تزاحم مسئولیت‌های شرعی مالی و غیرمالی زوج با حق نفقۀ زوجه. مجلۀ دستاوردهای نوین در مطالعات علوم انسانی، 4(43)، 128-139.
قانون حمایت خانواده (1391).
قانون مدنی (1314). با آخرین اصلاحات.
قرشی، سید علی‌اکبر (1371). قاموس قرآن (چاپ 6). تهران: دار الکتب الإسلامیة.
قمی، میرزا ابوالقاسم بن محمدحسن (1371). جامع الشتات (چاپ 1). تهران: نشر کیهان.
کاتوزیان، ناصر (1378). حقوق مدنی خانواده (چاپ 5). تهران: بهمن برنا.
کاشفالغطاء، محمدحسین (بیتا). سؤالوجواب (چاپ 1). قم: مؤسسة کاشف الغطاء العامة.
کاظم‌پور فرد، فاطمه؛ و جمشیدی شهمیری، مهسا (1390). واکاوی فقهی در ملاک تعیین مقدار نفقه و مصادیق آن با نگاه تطبیقی بر آرای فقهای اسلامی. فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، 16(55)، 140-159.
کرمانشاهی، آقامحمدعلی (1421ق). مقامع الفضل (چاپ 1). قم: مؤسسة العلامة المجدد الوحید البهبهانی.
گلپایگانی، محمدرضا (1382). مجمع المسائل (چاپ 1). قم: دار القرآن الکریم.
محقق حلی، نجم‌الدین جعفر بن حسن (1408ق). شرایع الإسلام فی مسائل الحرام و الحلال (چاپ 2). قم: مؤسسۀ اسماعیلیان.
محقق داماد، مصطفی (1384). بررسی فقهی حقوق خانواده (چاپ 12). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محقق داماد، مصطفی (1406ق). قواعد فقه (چاپ 12). تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
محمدی، آزیتا (1400). واکاوی حقوقی حق تصرف زوجه در نفقه. رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی، 3(6)، 485.- 503.
مشکینی اردبیلی، علی (1434ق). مصطلحات الفقه (حمید احمدی جلفایی، محقق) (چاپ 1). قم: مؤسسة دار الحدیث العلمیة و الثقافیة.
مصطفوی، حسن (1402ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (چاپ 1). تهران: مرکز الکتاب للترجمة و النشر.
معصومی، جمشید؛ و اشتری ماهینی، مریم (1397). اشتغال زنان و عدم تعارض آن با حق نفقه. مجلۀ نامۀ الهیات، 11(42)، 81-98.
معین، محمد (1386). فرهنگ فارسی (دورۀ دوجلدی) (چاپ 3). تهران: اَدِنا.
مکارم شیرازی، ناصر (1386). احکام بانوان (چاپ 1). قم: مدرسة الإمام علی بن أبیطالب- علیه السّلام.
مکارم شیرازی، ناصر (1424ق). کتاب النکاح (چاپ 1). قم: مدرسة الإمام علی بن أبیطالب- علیه السّلام.
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1385). استفتائات (عبادات) آیت‌الله سید عبدالکریم موسوی اردبیلی (چاپ 1). قم: نجابت.
الموسوی البجنوردی، سید محمدحسن (1377). القواعد الفقهیة (چاپ 1). قم: نشر الهادی.
موسوی الخمینی، سید روح‌الله (1379). تحریر الوسیلة (دوجلدی بهزبان عربی) (چاپ 1). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
موسوی الخمینی، سید روح‌الله (1410ق). المکاسب المحرَّمة (چاپ 1). قم: مؤسسة إسماعیلیان للطباعة و النشر و التوزیع.
موسوی الخمینی، سید روح‌الله (1429ق). الرسائل العشرة (چاپ 3). تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س).
مؤمن سبزواری، محمدباقر بن محمد (بیتا). کفایة الأحکام (چاپ 1). اصفهان: مدرسۀ صدر مهدوی.
مؤمنی، عابدین؛ و نوجوان، داود (1391). بررسی حکم اکتساب به اعمال حرام در مذاهب خمسه. فروغ وحدت، 8(2)، 5-14.
وطنی، امیر (1381). بررسی فقهی اضطرار و ضرورت. نشریۀ مقالات و بررسیها، 85(71)، 187-207.
هاشمی شاهرودی، محمود (1382). فرهنگ فقه، مطابق مذهب اهلبیت- علیهم السّلام (چاپ 1). قم: مؤسسة دایرة‌المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهلبیت- علیهم السّلام.
| ||
|
آمار تعداد مشاهده مقاله: 80 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 2 |
||